et einde van het Derde Rijk kwam in zicht toen het Duitse leger aan het oostfront strandde en uiteindelijk werd opgeveegd door

het Rode Leger, echter niet zonder enorme verliezen aan Russische kant. Toen had het aan iedereen duidelijk moeten zijn dat het

alleen nog een kwestie van tijd en halsstarrigheid aan Duitse kant was hoe lang die narigheid nog zou voortduren en hoeveel men-

senlevens er verder nog zinloos zouden worden opgeofferd.

Stalingrad 1942 - nog lijkt hoop gerechtvaardigd.

Stalingrad 1943 - alle hoop vervlogen.

Dit was ook het moment van Heydrich geweest om in te grijpen, want de opperbevelhebber van het Duitse leger, korporaal Adolf

Hitler, had mis gekleund en Heydrich had belooft, dat dit het moment was om hem af te schaffen. Maar de Engelsen hadden andere

plannen ontwikkeld en daarmee de kans op een vroegtijdig einde van de oorlog de grond in geboord. Tot hun excuus mag het feit

gelden dat ze niets wisten van de belofte van Heydrich, wat die dan in wiens ogen ook waard mocht zijn geweest.

Er moesten dus nog anderhalf jaar door worden gemodderd en gemoord. Het drama eindigde tenslotte met de strijd om de

hoofdstad Berlijn. Elders, aan de Elbe, waren Russische en Amerikaanse legers elkaar tegen gekomen en hadden heel even feest

gevierd in schijnbare vriendschap en gelijkgestemdheid.

Het eens zo gevreesde Duitse leger was uiteindelijk in eigen land in de defensieve gedreven en na een bloedig en wanhopig

gevecht van stad om stad en huis om huis, was het eindelijk zover.

De Führer en zijn vriendin en naaste volgelingen pleegden zelfmoord. Mevrouw Goebbels vergiftigde haar kinderen zelfs of liet

hen vergiftigen door middel van cyaankali-capsules, in de Führerbunker in Berlijn.

Hitler zelf pleegde met zijn vriendin Eva Braun zelfmoord door middel van hetzelfde soort capsules en schoot vervolgens eerst

haar en dan zichzelf dood om zeker te zijn dat hij niet op een praalwagen door Berlijn en helemaal naar Moskou zou worden gere-

den. Hun lichamen werden later door de chauffeur van Hitler met hulp van enkele mede-SS'ers bij de ingang van de bunker in een

kuil met het laatste restje beschikbare benzine overgoten en in de fik gestoken. De Russen beweerden later dat ze het verbrande

lichaam van Hitler hadden kunnen vinden en mee nemen maar bewijzen van dat feit zijn nooit gevonden of getoond. Kletskoek

dus.

De slag om Stalingrad, het huidige Wolgograd had een ruim half jaar geduurd, van 23 augustus 1942 tot 2 februari 1943 en eindige

met de totale vernietiging van het zesde Duitse leger. Voor de geallieerden was het toen wel duidelijk dat zij deze oorlog zouden

winnen, de vraag was alleen: Wanneer?. Men begon aan de toekomst te denken. Hoe in toekomst een dergelijk debacle te voorko-

men?

In oktober 1943 kwamen de ministers van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en het Verenigd Konink-

rijk in Moskou bijeen voor een vergadering. Op 30 oktober ondertekende men een manifest.

In die verklaring kwamen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, de Sovjet-Unie en de Republiek China onder Tsjang Kai

Tsjek volgende punten overeen:

  gegeven.

  machten.

We nemen nu aan dat de bedoelingen goed waren. Het had een begin kunnen zijn voor algemene mensenrechten maar in dit ge-

val was het alleen maar het voorlopige antwoord op de vraag: Wat te doen met de overwonnen tegenstander?. Want over de mis-

daden tegen de menselijkheid van de Russen werd niet gesproken en Stalin had misschien wel evenveel slachtoffers gemaakt maar

hij was daarmee niet over de grenzen van zijn land getreden, dat moest nog komen.

Toen de Duitse strijdkrachten op 5 mei 1945 eindelijk capituleerden, trad het manifest van Moskou in werking. Wat aan belangrijke

politieke en militaire Duitse ex-leiders kon worden opgespoord, werd gearresteerd.

Niet iedereen werd opgespoord; Martin Borman bijvoorbeeld pleegde zelfmoord, samen met de lijfarts van Adolf Hitler; Joden-

verhuizer Adolf Eichmann werd door de Amerikanen gearresteerd maar ontsnapte en dook onder een andere naam in Duitsland

onder.

Hij werd jaren later, in 1960, toen ik in Brazilië werd gevraagd of ik Eichmann kende, in Argentinië door leden van de Israëlische

Geheime Dienst, Mossad, gearresteerd, ontvoerd en in Israël door een Israëlische rechtbank wegens Jodenmoord, misdrijven tegen

de menselijkheid en een oorlogsmisdaad ter dood veroordeeld.

Voor mogelijk gezochte personen ontstond in 1946 een nazi-hulporganisatie onder de verzamelnaam ODESSA die vermoedelijk uit

meerdere organisaties bestond en diverse vluchtroutes activeerde waarvan de meeste in Zuid-Amerika eindigden, namelijk het

Spaans sprekende deel ervan dat geen uitleveringsverdrag met de geallieerden had, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Brazilië dat aan

Amerikaanse kant nog in Italië had geholpen bij de bestorming van het door de Duitsers als vesting gebruikte klooster Monte

Casino.

In het verslagen en leiderloos Duitsland, werd een plaats gezocht om de gearresteerde en van oorlogsmisdaden verdachte perso-

nen te berechten volgens wetten die in principe nog moesten worden geratificeerd. Daarom worden de processen ook gezien als

het beginpunt van de wetgeving omtrent het internationaal strafrecht. Als plaats van handeling werd Neurenberg gekozen omdat

het meer of minder midden in wat er van Duitsland was overgebleven lag, maar ook omdat de nazi's de plaats hadden gekozen

voor hun jaarlijks machtsvertoon tijdens de Rijkspartijdagen.

Tijdens een reeks processen die duurden van november 1945 tot oktober 1946, en die werden gevoerd door vertegenwoordigers en

rechters uit de Verenigde Staten, Rusland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, werden tijdens het hoofdproces 24 kopstukken van

het nazi-regime berecht. Zij stonden terecht volgens het Handvest van Neurenberg en werden aangeklaagd voor

De rechtszaal

Men kwam uiteindelijk tot het volgende resultaat:

cyaankali-pil die hij met twee anderen de gevangenis in wist te smokkelen.

deeld. Hij zat die tijd uit in de Spandaugevangenis in Berlijn en heeft later een autobiografie geschreven waarmee hij zijn betrokken-

heid met het nationaalsocialisme probeerde te minimaliseren. Geen schuldbekentenis dus. Hij stierf op 24 december 1980, 89 jaar

oud in Aumühle, Bondsrepubliek Duitsland.

maar schoof toch de ergste beschuldigingen af op anderen. Hij werd tot 20 jaar gevangenis veroordeeld en zat zijn straf ook in de

Spandauwgevangenis in Berlijn uit. Ook hij publiceerde en schilderde zich netter af dan hij geweest was. Hij overleed op 1 septem-

ber 1981 in Londen, 76 jaar oud.

deeld en opgehangen.

Hij overleed in een tuinhuisje in de Spandauwgevangenis door ophanging op 17 augustus 1987 die officieel als zelfmoord wordt

gehanteerd. Hij was 93 jaar oud.

Hans Frank, de Generaal-gouverneur van bezet Polen, werd veroordeeld tot de doodstraf wegens oorlogsmisdaden en misdaden

tegen de menselijkheid en werd op 16 oktober 1946 opgehangen. Hij was de enige van de aangeklaagden die uiteindelijk schuld

bekende.

lingen, het deporteren van Joden en het aanzetten tot oorlogsmisdaden en werd op 16 oktober 1946 opgehangen.

Franz von Papen, diplomaat en vicekanselier in 1933, later ambassadeur in Wenen en Ankara. Hij werd vrijgesproken en stierf uitein-

delijk in Obersasbach op 2 mei 1969, 90 jaar oud.

Ernst Kaltenbrunner, Generaal van de SS en opvolger van Heydrich na diens dood, kreeg de doodstraf voor oorlogsmisdaden en

misdaden tegen de menselijkheid en werd op 16 oktober 1946 opgehangen. Zijn laatste woorden waren “Deutschland, Sieg Heil!”.

Julius Streicher, publicist, uitgever en samensteller van het antisemitische haatvod «Der Stürmer». Hij was een absoluut ziekelijke

antisemiet. Op weg naar het schavot riep hij nog "Heil Hitler!" en herinnerde de aanwezigen ook nog aan het Joodse poerim-feest

door "Purim-Fest 1946!" te sneren. Daarmee herinnerde hij aan een Joods bijbels verhaal volgens welk de Joden in Perzische

ballingschap op het nippertje aan een totale uitroeiing ontsnapten. Streicher werd op 16 oktober 1946 opgehangen, wat niet

helemaal glad verliep want hij brak zijn nek niet na de val door het luik en werd daarna door een Amerikaanse assistent-militair

gewurgd. Hij werd 61 jaar oud.

Erich Johan Albert Raeder, Groot-admiraal van de Kriegsmarine, kreeg levenslang vanwege het overtreden van het Verdrag van

Versailles, volgens welk Duitsland geen oorlogsvloot mocht bouwen, het kennis hebben van de aanvalsplannen van Hitler en de

aanval op Noorwegen. Reader zat enkele jaren van straf uit in het Spandaugevangenis maar werd voortijdig in 1955 vrij gelaten

vanwege zijn slechte gezondheid. Hij was inmiddels hoogejaard en leefde nog 5 jaar waarin hij zijn memoires schreef. Hij overleed

in 1960, 84 jaar oud.

Baldur von Schirach, kreeg voor zijn leiderschap van de Hitlerjugend 20 jaar gevangenisstraf. Hij werd, samen met Albert Speer, in

1966 vrij gelaten en heeft nog tot 1974 geleefd. Hij werd 67 jaar oud. In zijn memoires vermeldde hij, net als veel nazi-leiders, dat hij

niets wist van de concentratiekampen, al was hij met Hitlers plan om de Joden uit te roeien, op de hoogte. Zou hij hebben gedacht

dat Hitler daarmee pas zou beginnen, nadat de oorlog was gewonnen?

Fritz Sauckel, was rijksstadhouder van Thüringen en chef van de Arbeidersinzet. Vanaf 1942 regelde hij de dwangarbeid in de oor-

logsindustrie. Hij werd veroordeeld tot de doodstraf wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Zijn vonnis

werd op 16 oktober 1946 voltrokken en hij was toen 52 jaar oud. Tijdens de rechtszaak gebruikte hij ongeveer dezelfde verdediging

als Albert Speer maar kwam toch onprettiger op de rechters over.

Alfred Jodl, Kolonel-generaal in het Duitse leger en mede-ondertekenaar van de capitulatie. Hij was Chef Operaties bij het opper-

bevel van de Duitse strijdkrachten geweest. Hem werd nog het meest kwalijk genomen dat hij akkoord was gegaan met het execu-

teren van militaire gevangenen, zowel geallieerde commandotroepen die achter de linies werden gevangen en Russische commis-

sarissen van het Rode Leger. Hij werd op de inmiddels beruchte zestiende oktober 1946 opgehangen, hoewel hij meende recht te

hebben op een militair vuurpeloton. Hij werd 56 jaar oud.

Hjalmar Schacht, Minister van Economische Zaken, hij was al tijdens de Republiek van Weimar directeur van de Deutsche Bank. In

1943 werd hij van alle functies ontslagen en in een concentratiekamp gezet wegens betrokkenheid bij een aanslag tegen Hitler. Hij

had niet zelf mee gedaan, maar steun verleend. Toen hij in 1945 te voet naar een ander kamp werd over gebracht, ging de SS-bege-

leiding er vandoor en liet de gevangenen aan hun lot over. Zij werden opgepikt door Amerikaanse militairen maar Schacht werd

bijna onmiddellijk weer gearresteerd. Tijdens de processen van Neurenberg werd hij op alle aanklachten vrij gesproken al maakte de

Russische afgevaardigde bezwaar omdat de economische invloed van Schacht die oorlog mede mogelijk zou hebben gemaakt.

Maar natuurlijk stonden de Amerikanen aan de kant van het kapitaal en kreeg de Rus zijn zin niet. Net als alle gevangenen,

onderging Hjalmar Schacht een IQ-test, waarbij hij 143 scoorde, de hoogste waarde die onder de gevangenen werd gemeten. Na

zijn vrijlating werd Schacht opnieuw gearresteerd, nu door de Duitsers van Bürttemberg-Baden die hem in het kader van de de-

nazificering ver-oordeelden tot 8 jaar werkkamp. Daartegen werd hevig protest aangetekend. Het kwam tot een herziening waarbij

hij uiteindelijk werd vrijgesproken. Hij overleed in 1970, nadat hij zich enkele jaren had ingezet voor economisch zwakkere landen

zoals Indonesië en Egypte. Hij werd 93 jaar oud.

Walther Funk, Staatssecretaris voor propaganda en Minister van Economische Zaken, hij moest ondanks een zwakke gezondheid

terecht staan en werd vanwege zijn uitgeoefende invloed op economisch gebied veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. Hij

moest zijn straf uitzitten in de Spandaugevangenis maar werd in 1957 vanwege zijn zwakke gezondheid vrij gelaten maar moest een

jaar later 10.900 boete aan de Duitse staat betalen wegens zijn betrokkenheid aan de Jodenvervolging. Funk overleed in 1960 en

werd 69 jaar oud.

Wilhelm Keitel ("Hitlers Lakeitel"), veldmaarschalk in het Duitse leger en mede-ondertekenaar van de capitulatie, werd in 1945 gear-

resteerd en tijdens de processen van Neurenberg ter dood veroordeeld wegens samenzwering, het voeren van een aggressie-oor-

log, het begaan van oorlogsmisdaden en misdrijven tegen de menselijkheid. Hij verklaarde na de veroordeling schriftelijk dat hij zich

schuldig voelde voor het niet voorkomen van wat voorkomen had moeten worden. Hij heeft het tegendeel inderdaad steeds gedaan

en als anderen protesteerden tegen bepaalde misdrijven, heeft hij altijd de zijde van Hitler gekozen. Hij werd op 16 oktober 1946 op-

gehangen en is 64 jaar oud geworden.

Konstantin Freiherr von Neurath, Minister van Buitenlandse Zaken tot 1938. In 1938 werd hij opgevolgd door Joachim von Ribben-

trop. Von Neurath vervolgde zijn carrière als minister zonder portefeuille tot na de bezetting van Tsjecho-Slowakije, toen hij be-

noemd werd tot Rijksprotector van Bohemen en Moravië. In 1941 diende hij zijn ontslag in omdat hij het optreden van de nazi's in

het hem toegewezen territorium niet goed kon keuren. In plaats van een degradatie volgde een bevordering tot SS-Obergruppen-

führer. Op 23 augustus 1943 werd zijn ontslagverzoek eindelijk ingewilligd. Hij werd tijdens de processen van Neurenberg tot 15 jaar

gevangenisstraf veroordeeld, waarvan hij een deel heeft uitgezeten in de Spandaugevangenis. In 1954 werd hij wegens zwakke ge-

zondheid vervroegd vrijgelaten. Hij stierf uiteindelijk in 1956, 83 jaar oud.

Wilhelm Frick, tot in de oorlog Minister van Binnenlandse Zaken, afgelost door Heinrich Himmler, terwijl hij von Neurath afloste als

Rijksprotector van Bohemen en Moravië. Hij werd in Neurenberg ter dood veroordeeld en op 16 oktober 1946 opgehangen. Hij was

toen 69 jaar oud.

Hans Georg Fritzsche, was chef van de radio-afdeling van het ministerie van propaganda van de heer Goebbels. Hij werd in Neuren-

berg vrijgesproken. De Duitse justici veroordeelde hem alsnog tot negen jaar cel. Hij werd in 1950 vervroegd uit de gevangenis ont-

slagen wegens zwakke gezondheid en overleed in 1953 aan kanker. Hij werd 53 jaar oud.

Dr. Robert Ley, werd in 1933 door Adolf Hitler benoemd tot leider van de DAF (Deutsche Arbeitsfront). Hij behoorde tot de meest

fanatieke nazi's en steunde tegen het einde van de oorlog actief de oprichting van de Werwolf. Het was de bedoeling dat hij zou

worden veroordeeld wegens oorlogsmisdaden maar zover kwam het niet want hij hing zich in zijn cel op nog voordat het proces

tegen hem begon. Hij werd 55 jaar oud.

Alfred Rosenberg, hij was de opsteller van de nazi-rassentheorie. Hij was natuurlijk ook voorstander van de vervolging van Joden

maar had het ook niet met het christendom, hij stond meer een overgang naar een nieuw nazi-geloof voor waarin de bedachte edel-

Germaan de hoofdrol toekwam. In de oorlog werd hij Minister van de Oostgebieden en mede-verantwoordelijk voor de moordpar-

tijen in door Duitsland bezette gebieden in het Oosten. Hij werd in Neurenberg ter dood veroordeeld en op 16 oktober 1946 opge-

hangen. Hij was toen 53 jaar oud.

Martin Bormann, Reichsleiter en secretaris van Hitler, de organisator van het Derde Rijk. Tijdens de processen was hij nog steeds

onvindbaar en werd bij verstek ter dood veroordeeld. Later bleek dat hij al dood was. Zijn lichaam en dat van de lijfarts van Hitler

werden bij werkzaamheden bij de Tiergarten (dierentuin) in Berlijn gevonden. Hij werd aan het gebit geïdentificeerd en restanten

van een cyaankali-capsule verklaarden de doodsoorzaak. Hij was 45 jaar oud geworden.

Gustav Krupp von Bohlen und Halbach, militair industrieel, werd vanwege zijn zwakke gezondheid niet vervolgd. Hij stierf in 1950

op 79-jarige leeftijd.

Adolf Hitler, Heinrich Himmler en Joseph Goebbels hadden tegen het einde van de oorlog al zelfmoord gepleegd.

In 12 vervolgprocessen voor de Amerikaanse Militaire Rechtbank werden aangeklaagd, berecht en veroordeeld:

Van alle aangeklaagden werden er 35 vrijgesproken; 24 werden ter dood veroordeeld, 20 tot een levenslange gevangenisstraf en 98

kregen een gevangenisstraf tussen de 18 maanden en 25 jaar. Op 31 januari 1951 verminderde de Geallieerde Hoge Commissaris

John McCloy verschillende straffen. Van diegenen die ter dood veroordeeld waren, werd slechts bij de helft het vonnis voltrokken. 11

Vonnissen werden omgezet naar gevangenisstraffen en één persoon werd uitgeleverd aan België, waar hij in gevangenschap stierf.

De gevangenis in Neurenberg waar de ter dood veroordeelden ook werden

geëxecuteerd, namelijk in de sportzaal van de inrichting.

De strop was Amerikaanse handwerk.

De terechtstelling van generaal

Wilhelm Keitel ging niet helemaal

volgens het boekje en het is niet

bekend of die verwondingen expres

zijn toegevoegd of dat het hier om

een ongelukje gaat.

Bij Julius Streicher ging het ook niet

gladjes, al kan ik mij dat bij hem nog

wel voorstellen, vooral als de beul

Joods was

Het roemloze einde van Julius Streicher, de antisemitet bij uitstek.

Bij Wilhelm Frick verliep de behandeling ook niet zoals gewenst.

En wie mocht blijven leven, kwam hier terecht, in de Spandau-gevangenis van

toenmalig West-Berlijn die om beurten werd bemand door personeel van de vier

geallieerde grootmachten, de Verenigde Staten van Amerika, Groot-Brittannië, de

Sovjet-Unie en Frankrijk. De kosten van die poppenkast waren voor West-Berlijn,

eigenaar van de gevangenis. Nadat de laatste gevangene was overleden, werd het

gebouw afgebroken om te voorkomen dat het een bedevaartsoord werd voor oud-

nazi's of neo-nazi's.

En daarmee kwam een einde aan een betrekkelijk korte maar

zeer onrustige periode in de wereldgeschiedenis. In eerste in-

stantie lijkt het alsof de schuldigen aan al dat leed zijn gestraft,

zij het aan de hand van wetten die voor een deel nog moesten

worden uitgevonden.

De rook was nog niet helemaal opgetrokken of de wereld

werd voort gedreven in de koude oorlog, voortkomend uit de

kloof tussen Oost en West die al bestond voordat de Tweede We-

reldoorlog uitbrak en diverse verschillen scherp stelde.

We zijn nu 63 jaar verder en diverse net zo krankzinnige oor-

logen hebben we voorbij zien trekken. Het begon met de kolo-

niale oorlogen waarbij nieuwe staten boven kwamen drijven. Het

ging van start in Indonesië dat na de Japanse bezetting de Ne-

derlanders niet terug wilde. Daarna ontstond een gevecht tussen

Oost en West in Korea dat nog steeds gespleten is en daarna

gooiden de Vietnamezen de Franse kolonialisten het land uit, iets

waar de Nederlanders inmiddels ervaring mee hadden.

Na het uiteenvallen van Joegoslavië deden de Serviërs weer

van zich horen, die al eerder het begin van de Eerste Wereldoor-

log op hun naam hadden gezet. Nu waren het ineens de mos-

lims in de noordelijke gebieden, die het hadden gedaan. Wat,

wist eigenlijk niemand maar ineens waren buren geen buren

meer. Daarna werd het weer tijd voor een tribunaal waarbij de

mensenrechten nog eens op het menu werden gezet. Daar heeft Nederland nog een beslissende rol in gespeeld, nadat ze in het

conflict zelf om verschillende redenen niet adequaat op konden treden.

En de laatste jaren staat het Midden-Oosten in de fik, een situatie waar maar geen einde aan wil komen. En nog steeds worden

oorlogsmisdaden begaan en misdaden tegen de menselijkheid.

Berlijn 1945